Sporda Zihinsel Antrenmanlar
Sporda başarı fiziksel performans, zihinsel performans vepsikolojik performansın toplamıdır. Özellikle önemli yarış ve müsabakalar yani üstün fiziki kondisyon ve mükemmel tekniğe sahip en iyi sporcular arasında yapılan karşılaşmalar aslında “psikolojik“ müsabakalardır. Bu psikolojik atmosferi bilen ve uyum sağlayabilen sporcu ile antrenörler başarılı olabilmektedirler.
Genel olarak antrenmanların işleme şekline baktığımızda; antrenman sırasında beyin öğrenir, çeşitli refleksleri, taktikleri ve problemlere karşı çözüm yollarını antrenmanla kazanır çünkü antrenman esnasında beyinde yeni sinirsel bağlantılar oluşur ve kişi ne kadar çok antrenman yaparsa o bağlantılar o kadar güçlenir. Burada “motor öğrenme” mekanizması devreye girmektedir. Oyunu ve kurallarını bilen amatör oyuncu ve profesyonel oyucu arasındaki fark yetenekle birlikte antrenman yapma süresinin ve sıklığının sonucudur.
zihinsel antrenmanlar gerçekten etkili mi ?
Bedensel antrenman kadar zihinsel antrenman da önemlidir, şöyle ki zihinsel antrenman beyinde imgeleme yapma, yani oyun içindeki durumunu hayal etme becerisidir. Daha somut haliyle antrenmanlarda genelde maçtan daha iyi performans sergilenir.
Çünkü kaygı faktörleri olmadan zihin daha boşken çalışılır. Ancak seyirci, müsabaka stresi, rakip, hakem, ortam değişikliği gibi etkenler işin içine girince performans olumsuz etkilenebilir.
Sporcunun yüzde yüzünü maça da yansıtabilmesi için sadece teknik değil psikolojik tekrarları da yapması gerekir. Hepimizin seyirci olarak en çok şaşırdığı konu belki de basketbolda serbest atışlardır. Genelde şut yüzdesinin de dışında hararetli karşılaşmalarda daha çok atış kaçtığını görürüz. Aslında profesyonel bir basketbolcunun boş şutu kaçırması kulağa çok garip gelir ama sadece fiziksel olarak yapılan atış çalışması maç anında yeterli gelmeyecektir. Yapılan çalışmalar da zihinsel ve fiziksel antrenman yapanların sadece fiziksel antrenman yapanlara göre önemli ölçüde daha başarılı oldukları göstermektedir.
Sezon başı kurulan takımlar, yapılan yatırımlar genelde sonuç için biz seyircilere ön fikir sunar. Ancak hepimiz sürpriz sonuçları izlemişizdir. Özellikle futbol,basketbol gibi takım sporu branşlarında kağıt üzerinde birçok plan yapılsa da sezonbaşladığında tüm dengeler değişebilmektedir. Bu değişiklikte büyük pay sahiplerinden biri de zihinsel hazırlık ve uyumdur. Bu zihinsel hazırlığın en bilinen kısmı ise zihinsel antrenmandır. Ancak psikoloji sporda çok yeni iken haliyle zihinsel antrenmanın önemi de yeteri kadar anlaşılmamaktadır.
Vücut bilinçli hareketlerinin tamamında beynin verdiği emirlere uymak durumundadır. Zihinsel olarak bu olaylara karşı hazırlanmak ve gerçek müsabakada oluşacak olayları bu şekilde ön hazırlıklı olarak karşılamakta ibarettir. Böylece sporcu kendi güç ve değerini farkına varır.
BU TEKNİK NASIL ÇALIŞIYOR?
Psikolojik antrenmanlar genel bakışta gevşeme, devinim tasarımı, stresin düzenlenmesi, yoğunlaşma, olumlu düşünmeyi kapsamaktadır. Bu antrenmanlar nerede uygulanırsa uygulansın, biyolojik geri bildirimi, amaçlılığı, takım birlikteliğinin gelişimini ve grupların istenilen aşamalara ulaşmasına yönelik katkı sağlar. Her şeyden önce zihinsel antrenman sporcuya fiziksel ve zihinsel yönden kendini programlama seçeneği sunar.
Özellikle alt kademelerde sporcu ve antrenörlere bu teknikler fazlasıyla soyut gelmektedir. Basitçe açıklamak gerekirse aslında zihinsel antrenman bir noktada beynimize oyun oynamaktır. Hepimizin bildiği gibi özellikle önemli maçlarda en önemli sorun kaygıdır. Kaygı ise kendini en çok bilinmezliğin olduğu anlarda gösterir ancak beyin “evet bu durum daha önce de oldu ve iyi sonuçlandı” komutunu alabilirse kaygı optimal düzeye geri iner. En basitinden tecrübeli ve çaylak oyuncuların maçlarda basit hata yapma oranlarının farkı bile bu durumu özetlemeye yetecektir. Bu aşamada beynimize etkimiz şöyle gerçekleşir. Çok iyi hayal edilen anları beynimiz yaşanmış gibi algılar. Örneğin “çok gerçekçiydi” dediğimiz rüyalar gibi… Önümüzdeki zorlu final yarışını kafamızda tekrar tekrar oynarsak bir yerden sonra sanki daha önce bu an yaşanmış gibi bir rahatlama gelecektir. Zihinsel antrenmanın bu dışsal bakış olan anı hayal etme şekli her yaştan ve seviyeden sporcu için uygundur.
İkinci çok tercih edilen ise beceri kazanımında kullanılan antrenmandır. Zihinsel antrenman motor becerilerin zihinde tasarlanması şeklinde de değerlendirilmiştir. Sporcu bir beceriyi düşünür ve zihinsel canlandırma ve gözlemleme aracılığıyla bunun alıştırmasını yapar. Zihinde canlandırılan durumu, bütün duyu organlarıyla, görme, koklama, işitme, dokunma, tat alma ve kinestetik olarak yaşamayı içermektedir. Sporcuların zor davranış veya setleri zihninde oturtana kadar sadece hayal etmesine dayanır. Gereken düzeyde odaklanmave zihnin boş olması teknik için en önemli noktadır. Bir hareketin zihinde canlandırılması sırasında ilgili kaslarda, o hareketin uygulamalı olarak yapıldığı zamanda olduğu gibi benzer elektrik akımlarının oluştuğu tespit edilmiştir. Bu yüzden sporcuların kendi spor dallarında öğrenmek veya geliştirmek istedikleri becerileri doğru sekliyle zihinde canlandırmaları, daha çok tekrar yapmaları son derece yararlıdır. Hareketi durmadan, korkmadan doğru ve akıcı bir şekilde zihinde canlandırma uygulamalı olarak yapmaktan daha kolaydır. Hareketin mükemmelliği zihinde sağlandıktan sonra ise bunu pratikte gerçekleştirmek kolaylaşır. Özellikle sakatlık sürecine girmiş oyuncularda uzman eşliğinde yapılan çalışmalar geri dönüşü kolaylaştırmaktadır. Bu nedenle zihinsel antrenman koordinasyon gelişimde etkili bir yöntemdir. Ayrıca zihinsel antrenman sporcunun yapacağı hareket yoğunlaşmasını engelleyen faktörleri ortadan kaldırarak konsantrasyonu sağlamaktır. Ancak bu yöntem soyut kazanım içerdiği için çocuk yaşta sporcularda diğerleri kadar verimli kullanılamamaktadır. Bilişsel gelişimde soyutişlemler dönemine geçilmesiyle birlikte genç ve yetişkin sporcularda çok daha etkili olmaktadır.
Zihinsel antrenman uzman yardımı ya da antrenör yardımıyla takım veya bireysel olarak rahatlıkla uygulanabilen, zaman ve yer tasarrufu açısından oldukça faydalı bir antrenmandır. Özellikle profesyonel sporcu ve takımların antrenman rutinlerine eklemeleri uzun vadede önemli farklara yol açabilir.
UZMAN PSİKOLOJİK PERFORMANS DANIŞMANI SELVİ NAZ ESER
